۸ راهکار دینی درمان بیماری
۸ راهکار دینی درمان بیماری
تحمّل درد در حدّ امکان:
در مورد بیماریهای معمولی، نباید برای مداوا عجله کرد زیرا به تعبیر امام موسی کاظم علیه‌السّلام، رفتن پیش طبیب مانند آوردن بنّا به ساختمان است که وقتی تیشه خود را گذاشت،هر روز کار جدید می‌تراشد.[۱]
همان حضرت سلام‌الله‌علیه می‌فرماید: دارویی نیست مگر این که دردی را تحریک می‌کند، از این رو تا آن جا که ممکن است از مصرف دارو پرهیز شود که برای بدن سودمندتر است.[۲]
لزوم درمان:
چنان چه بیماری ادامه داشت و مراجعه به پزشک ضرورت پیدا کرد: – اوّلاً برای مداوا اقدام کند زیرا به فرمودۀ رسول خدا صلوات‌الله علیه و آله، برای هر بیماری داروئی‌ست وقتی داروی مناسب استفاده شود، بیمار به اذن خدا بهبود پیدا می‌کند.[۳]
أبی عبدالله علیه‌السّلام فرمودند: پیامبری بیمار شد. گفت: درمان نمی کنم تا همان که بیمارم کرده شفایم دهد. خداوند به او وحی فرمود که شفایت نمی‌دهم تا خود را مداوا کنی. همانا شفا به دست من است.[۴]
-ثانیاً بیماری خود را از طبیب پنهان نکند در غیر این صورت به بدن خویش خیانت کرده است.[۵]
مراجعه به پزشک، اظهار بیماری نزد وی و استفاده از داروی مناسب، سبب بهبودی ست. و خداوند اراده فرموده در نظام هستی هر کاری با واسطه و اسبابی صورت گیرد. هرچند تأثیر قطعیِ اسباب به دست خداست.
سعی در تأمین سلامت خود کند.
سزاوار نیست بیمار در تأمین سلامت و حفظ حیات خود کوتاهی کند چنان که قرآن کریم نیز انسان را از این که به دست خود و بی توجّهی ها و بی مبالاتی ها، خود را به هلاکت اندازد، نهی می‌کند[۶]
انسان می‌تواند و باید از بیماری در هر مرحله‌ای که ممکن است پیش گیری و یا آن را درمان کند. حتّی در مورد وجود بیماری مزمن هم، در جهت بالا رفتن سطح سلامت یا کاستن بیماری و عوارض آن باید تلاش کند.
از بیماری خود، پیشِ عیادت کنندگان شکایت نکند.
علی علیه‌السّلام فرمودند: بیمار در بازداشتگاه خداست. تا زمانی که از بیماری خود، نزد عیادت کنندگانش شکایت و گله‌ای نکند، گناهانش پاک می‌شود.[۷]
از امام باقر علیه‌السلام روایت شده که خداوند می‌فرماید: هرکس بیمار شود و تا سه روز از بیماری خود پیش عیادت کنندگانش شکایت نکند، گوشت وخونی بهتر از اولش در او ایجاد می‌کنم.(اگر در اثر کسالت ضعیف،لاغر وکم خون شد، خداوند جبران می‌کند).[۸]
البته شکایت نکردن، منافاتی با درد و دل کردن نزدِ افراد با ایمان و شرحِ رنج ِ بیماری برای آن‌ها ندارد[۹]. به شرط آن که به اعتراض و شکایت از خدا نینجامد.
صبور باشد.
بیمار می‌تواند با شناخت درست از موقعیت فعلی خود و تحمّل رضامندانۀ بیماری، فضل و رحمت ویژۀ الهی را به خود جلب کند.
پیامبر صلوات الله علیه و آله فرمودند: تا زمانی که بیمار شکیبایی کند، ناله‌اش به عنوان حسنه برای او نوشته می‌شود و اگر بی‌تابی کند ناشکیبا نوشته می‌شود و پاداشی ندارد.[۱۰]
پیش از این اشاره شد که اگر بیمار بر درد و رنج خویش صبور باشد، فرشتگان نویسندۀ اعمال در طول دوران بیماری و گرفتاریَش، پیوسته برای او اعمال شایسته و خالصانه ای را ثبت می‌کنند که انجام نداده و تصورّش را هم نمی کند.[۱۱]
شکر گزار باشد.
بیمار در هر مرحله از بیماری باشد، وضعیت بدتر و نامناسب تر از آن نیز وجود دارد. کسی که کسالت مختصری دارد، نسبت به آن که بیماری جدّی و مهمّی دارد، سالم به نظر می رسد و آن بیمار نیز نسبت به کسی که بیماری سخت تر و مهم‌تری دارد، همین گونه است. بنابراین لازم است بیمار در هر شرایطی شکر گزار باشد.
علاوه بر این، عنایت های ویژۀ خدا به بیمار[۱۲](در این دنیا و در سرای ابدی) و تخفیف‌هایی که به او می‌دهد، هر انسان منصفی را به سپاسگزاری از خدا وامی‌دارد تا جایی که در سلامت باشد یا بیماری، برایش فرقی ندارد و همواره شکرگزار است[۱۳]. زیرا فضل و کرم الهی جایی برای ناشکری باقی نمی گذارد.
صدقه دهد.
عوامل تأثیر گذار در جهان فراوانند و ما از آن ها بی‌خبریم. برای بهره مند شدن از آثار مثبت اسباب غیر مادّی در امور مختلف زندگی از جمله بهبود بیماری‌ها، راهی جز اعتماد به خدا، حاملان کلام خدا و گوش سپردن به توصیه‌های ایشان نداریم.
بیمار می‌تواند در کنار تمسّک به اسباب طبیعی، با توسّل به اسباب ملکوتی مانندِ دعا و صدقه و توسّل، خود را از آلوده‌گی‌های روحی و از هرگونه تعلّق و دلبستگی ناروا به دنیا پاک کند محبّت خدا را جلب کند و ( به خواست خدا) مُهرِ بهبودی بر بیماری خود بزند و به نعمت ازدست رفتۀ سلامت دست یابد.
علی علیه‌السّلام فرمودند: صدقه، داروئی مؤثّر است.[۱۴]همان طور که
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: بیمارانتان را با صدقه درمان کنید.[۱۵]
و امام صادق علیه السّلام فرمودند: مستحب است بیمار به دست خود صدقه‌ای به سائل دهد و از او بخواهد به وی دعا کند.[۱۶]
دعا کند.
دعا یکی از عوامل ملکوتی دیگر است که در روند بهبودی بیمار مؤثّر است.
پاکی از گناه،شکستگی دل، تنبّه و هشیاریِ بیمار و یادآوری سلامت در گذشته، بستر مناسبی را برای اجابت دعای بیمار در حقّ خودش و دیگران فراهم می‌کند.[۱۷]
خواه برای عرض حاجتش، بی‌واسطه و به زبان حالِ خود، خدایش را بخواند، با او خلوت کند و دردش را بگوید و درمان بخواهد[۱۸] یا این که برای بیان راز و نیازش، شفیع آورد و به زبان چهارده معصوم سلام الله علیهم أجمعین، عرضِ نیاز به آستانِ پروردگارش کند. مانند آن چه امام سجّاد علیه‌السّلام، هنگام بیماری و گرفتاری با خداوند می‌گفت و از او درخواست می‌کرد:
خداوندا!… از شیرینی عافیت کامیابم فرما و لذّت سلامت را به من بچشان و بیرون شدن از بیماریم را به سوی عفوت و انتقالم از درافتادنم را به گذشتت و رهائیم از اندوه را به آسایشت و سلامتیم از این سختی را به گشایشت قرار ده![۱۹]
[۱] – علل الشرایع، ج ۲، ص ۴۶۵، ۲۲۲باب النوادر، ص ۴۶۰
[۲] –لیس من دواء إلّا هو یهیج دائ و لیس شیء فی البدن أنفع من إمساک الید الّا عمّا یحتاج إلیه. الکافی، ج ۸، ص ۲۷۳٫
[۳] – عن جابر عن رسول الله ص قال: إنّ لکلّ داء دواء فإذا أصیب دواء الدّاء برأ بإذن الله./ بحارالأنوار( ط – بیروت)، ج ۵۹، ص ۷۶٫
[۴] – إنّ نبیّا من أنبیاء الله مرض قال لا أتداوی حتّی یکون الّذی أمرضنی یشفینی فأوحی الله إلیه لاأشفیک حتّی تتداوی فإن الشّفاء منّی./الاصول المهمّه فی اصول الأئمّه( تکمله الوسائل)/ ج ۳ ص ۲۷ باب ۷ ص ۲۶٫
[۵] – به نقل از علی ع، دانشنامۀ پزشکی، ص ۵۰
[۶] – و لا تلقوا بأیدیکم الی التهلکه. سورۀ بقره، آیۀ ۱۹۵٫
[۷] – دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۲۱۷، ذکر العلل و العیادات….
[۸] – الکافی( ط الاسلامیه) ج ۳، ص ۱۱۵
[۹] – علی ع فرمودند: کسی که نزد مؤمنی شکایت کند مانندِ این است که نزد خدا شکایت کرد و کسی که نزد مخالف اسلام از درد خود شکایت کند گویی از خدا شکایت کرده است./نهج البلاغه، ترجمۀ انصاریان، ص ۳۷۷ شکایت بردن پیش برادران دینی. بر اساس کلام امام صادق علیه السّلام شرح بیماری و درد و رنج خویش همانطور که هست، شکایت نیست مثل این که بگوید تب دارم یا دیشب نخوابیدم و مانند آن ولی بزرگ نمودن بیماری شکایت است مثل این که بگوید به دردی مبتلا شده ام که هیچ کس گرفتار آن نشده است. دانشنامۀ پزشکی، ص ۵۱
[۱۰] – یکتب أنین المریض ما صبر فإن کان جزعا یکتب هلوعا و لا اجر له. / الجعفریات ، ص ۲۱۱، باب ثواب صبر المریض.
[۱۱] – فراز ۵ از دعای ۱۵ صحیفۀ سجادیه.
[۱۲] – به فراز ۴ و ۵ از دعای پانزدهم صحیفۀ سجّادیه مراجعه شود. پیش از این در بخش جبران خدا برای بیمار به آن اشاره کردیم.
[۱۳] – ر.ک به دعای پانزدهم صحیفۀ سجادیه.
[۱۴] – الصدقه دواء منجح. الدعوات( للراوندی) سلوه الحزین ص ۱۸۱ فصل فی التداوی ب ..
[۱۵] – داووا مرضاکم بالصدقه. الفقه المنسوب الی الامام الرضا ع ص ۳۴۱ باب الطب.
[۱۶] – دانشنامۀ پزشکی ، ص ۵۱
[۱۷] – امام صادق علیه السّلام فرمودند: اذا دخل احدکم علی اخیه عائدا له فلیسأله یدعو له فإنّ دعائه مثل دعاء الملائکه. هرگاه به عیادت برادر دینی خود می روید از او بخواهید برای شما دعا کند زیرا دعای او مانند دعای فرشتگان است. الکافی( ط- الاسلامیه) ج ۳ ص ۱۱۷
[۱۸] – بخشی از دعای ابوحمزۀ ثمالی: الحمدلله الّذی أنادیه کلّما شئتُ لحاجتی و أخلُو به حیث شئتُ لسرّی بغیر شفیع فیقضی لی حاجتی.
[۱۹] – فراز ۶ از دعای ۱۵ صحیفۀ سجّادیّه.
صحیفه سلامتی، زهرا رجب‌زاده صفحه ۴۲
